‘Bij familiebedrijven is het echt anders’
“Wij begeleiden veel familiebedrijven”, antwoordt Jolanda van der Maden, partner en accountant bij JAN© Accountants en Adviseurs, op de vraag wat haar organisatie heeft met familiebedrijven. “Om die reden heeft een aantal accountants van ons bedrijf de leergang Trusted Family Business Advisor gedaan aan de TIAS Business School om ondernemers met een familiebedrijf goed te kunnen adviseren.”
“De opleiding is een goede basis om te leren omgaan met de speciale dynamiek in familiebedrijven”, legt Jolanda van der Maden uit. “Het is een theoretische leergang waarin vakken worden gegeven als bedrijfskunde en psychologie. Maar je leert ook dat het belangrijk is dat je je verdiept in de familiegeschiedenis, de (familie)structuur en in de historie van het bedrijf waarop de familie terecht trots is.”
Een accountant is sowieso vaak al een vertrouwenspersoon van de ondernemer, maar dat gevoel is doorgaans nog sterker bij bedrijven met familie aan het roer, zeker op belangrijke momenten als een bedrijfsoverdracht aan bijvoorbeeld een zoon of dochter. “Vooral dan is het nuttig dat je de familiestructuur met partners, kinderen en kleinkinderen kent en weet hoe de privésituatie is”, legt Jolanda uit. “Je kunt het maar één keer goed doen.”
Geschikte opvolger
In de regel komt de opvolging aan de orde in de jaarlijkse gesprekken die Jolanda en haar collega’s hebben met de ondernemer. “Dan kijken we samen waar de onderneming staat en wat de plannen zijn voor de korte en de langere termijn. Als dan de opvolging op tafel komt, hebben we het onder andere over de vraag in welke vorm dat zou kunnen en wie een geschikte opvolger zou kunnen zijn. Stel dat dit een van de kinderen is, dan wordt hij of zij er vervolgens bijgehaald.”
“In die volgende fase kijk je of de opvolger het echt wil, hoe die de toekomst van het bedrijf ziet en wat hij of zij nodig heeft om het bedrijf te kunnen leiden. Want dat is geen vanzelfsprekendheid. De vader heeft zich in de loop van de jaren wel bewezen, de volgende generatie moet dat nog maar laten zien.” Daarbij kan het dan ook gaan over de competenties van de opvolger, het zo nodig doen van een assessment en de vraag of deze bereid is 24/7 voor het bedrijf in touw te willen zijn. “Een eigen bedrijf leiden is keihard werken en goed omgaan met personeel, leveranciers en klanten. Dat moet je je goed realiseren als je het bedrijf wilt overnemen.”
Echt anders
Op die momenten stuur ik de gesprekken, vraag ik door en schets ik scenario’s, gaat Jolanda verder. “Daarna betrekken we er andere adviseurs bij, zoals een fiscalist of andere specialisten die we bij JAN© zelf in huis hebben van fusies & overnames. Tijdens deze gesprekken hebben we het over de fiscale aspecten, financiële afspraken over koop, verkoop en financiering en zaken als samenwerking en opvolging (welke afspraken maken we met elkaar).”
Op de vraag of een bedrijfsoverdracht bij familiebedrijven anders is dan in een niet-familiebedrijf is Jolanda stellig: “Dat is echt anders ja. Als vertrouwenspersoon van de familie leg je stap voor stap uit wat er gaat gebeuren, in ‘jip-en-janneketaal’. Het is ook belangrijk om goed te luisteren wat de familie wil, zodat de juiste keuzes worden gemaakt en de gevolgen van de te zetten stappen goed duidelijk worden, ook voor de kinderen die niet in de zaak komen (indien wenselijk). De afspraken die gemaakt worden, ook over eventuele onverwachte gebeurtenissen als overlijden, echtscheiding of arbeidsongeschiktheid, worden vaak vastgelegd in een aandeelhoudersovereenkomst, een managementovereenkomst en/of een testament, zodat daar achteraf geen misverstanden over kunnen ontstaan.”
Goede afspraken
Ook het maken van goede afspraken over de samenwerking nadat de vader is teruggetreden, verdient aanbeveling, want daar kan het naderhand spaak lopen. Vaak zie je ook dat de overdracht geleidelijk gaat en de vader nog voor een periode van drie tot vijf jaar deels blijft meewerken. Dit soort afspraken kan worden vastgelegd in een aandeelhoudersovereenkomst.
En wat tenslotte ook belangrijk is, is zorgen voor acceptatie bij het personeel van de nieuwe eigenaar (‘het zoontje van de baas’). Jolanda: “Dat kun je sturen door de opvolger op tijd erbij te betrekken. Je kunt daar gerust een jaar voor uit trekken.”
‘Krenten in de pap’
Aan het einde van gesprek zegt Jolanda van der Maden dat dit soort trajecten de ‘krenten in de pap’ zijn. “Waarom? Omdat je op die momenten met al je kennis en kunde van waarde kunt zijn voor de ondernemer. Je denkt mee, je brainstormt, legt de verbinding en er is een enorme dynamiek; alles zit erin en dat is superleuk om te doen.”
Speciale dynamiek in familiebedrijven
Familiebedrijven zijn van groot belang voor Nederland. Van de 490.000 bedrijven met medewerkers zijn 300.000 een familie-bedrijf. En bijna een op de drie Nederlanders werkt er. Zij zorgen voor economische stabiliteit in Nederland.
Uit onderzoek van de Erasmus Universiteit is gebleken dat er veel mis gaat na de overdracht van een familiebedrijf. Slechts 30 procent van de familiebedrijven overleeft een overdracht op de tweede generatie, slechts 3 procent een overdracht op de derde generatie. Dat heeft te maken met het feit dat onder-
nemen binnen het familiebedrijf onlosmakelijk verbonden is met het privéleven van de ondernemer en de familie. Gebeurtenissen binnen het familiebedrijf hebben behalve zakelijke ook persoonlijke en emotionele gevolgen voor zowel de ondernemer als de familie.
JAN© Accountants en Adviseurs
Voorschoterweg 23G
2235 SE Valkenburg
088 220 22 00
I www.jan.nl
[email protected]
