‘Een specialist inschakelen voorkomt veel ellende’
Regelmatig schrijven we in dit magazine over de bijzondere dynamiek van familiebedrijven. Dit keer laten we Jeroen Thiele hierover aan het woord, partner bij het 35 mensen tellende Berntsen Mulder Advocaten in Alphen aan den Rijn, en gespecialiseerd in het ondernemingsrecht en regelingen bij financiële problemen (insolventierecht). “Bij familiebedrijven meanderen verschillende belangen door elkaar heen.”
Hoe belangrijk is het om een advocaat in te schakelen bij bijvoorbeeld de overdracht van een familiebedrijf aan een nieuwe generatie?
Jeroen: “Wat je in de praktijk ziet, is dat eigenaren van bedrijven voor dit soort zaken aankloppen bij hun vertrouwde partijen. Vaak is dat de accountant. Regelmatig komen wij pas in beeld als er ergens iets is misgegaan. De ideale situatie is dat we vooraf samenwerken met de accountant en de notaris.
Als advocaat kijk ik – juist door mijn ervaring met conflictsituaties – met een andere, meer anticiperende blik naar potentiële risico’s dan bijvoorbeeld een accountant. Hierdoor kunnen veel problemen proactief worden voorkomen. Wie op internet zoekt op bekende familiebedrijven vindt al snel voorbeelden van hoe familiekwesties kunnen escaleren, met slepende juridische procedures en hoge kosten tot gevolg. Ik weet dat het preken voor eigen parochie is, maar wij hebben specialistische kennis in huis op het gebied van ondernemingsrecht en we hebben ervaring met het begeleiden van ondernemingen in alle stadia van hun levenscyclus.”
Hoe anders is de juridische ondersteuning van familiebedrijven vergeleken met andersoortige bedrijven?
“Bij familiebedrijven meanderen verschillende belangen door elkaar heen: de familie, eigendommen en bedrijfsbelangen. In een ‘gewone’ onderneming kun je de relatie tussen twee partners makkelijker verbreken, maar een band tussen familieleden is niet opzegbaar. Iemand wegsturen is bij een familiebedrijf veel lastiger. Ook bij andere zakelijke beslissingen, zoals het stoppen met je bedrijf omdat het al lang slecht gaat of het verkopen van vastgoed dat al lang in de familie is, komen veel emoties los. Dat maakt beslissingen nemen soms moeilijker.”
Wat zijn de sterke en zwakke punten van een familiebedrijf?
“Het sterke punt van een familiebedrijf is dat alles gericht is op de continuïteit van de onderneming en het doorgeven ervan aan de volgende generatie. Dat kan wel ten koste gaan van de flexibiliteit. Dat kan dus een valkuil zijn. Vaak staat er een sterke pater familias aan het roer, die de ruggengraat van het bedrijf is waar alles om draait, zowel intern als bij klanten. Maar als die plotseling wegvalt, bijvoorbeeld doordat hij onverwacht overlijdt, kan dat grote problemen geven die soms zelfs de continuïteit van de onderneming bedreigen. Dat moet altijd worden voorkomen.”
Hoe kun je dat doen?
“Door tijdig duidelijke afspraken te maken over de manier van besturen van alle betrokken belangen (familie, eigendom en bedrijf), afzonderlijk, maar ook in hun onderlinge samenhang. Met een mooi woord wordt dit ‘governance’ genoemd. Met een passende governance (die voor elk bedrijf anders is) kan een robuuste structuur worden neergezet. Bij familiebedrijven is dit vaak een complexe puzzel.
De opvolging is hierbij altijd een belangrijk onderdeel. Sluimerende conflicten komen dan juist vaak aan de oppervlakte. Door van tevoren goed vast te leggen hoe hiermee wordt omgegaan, kan dat deels worden voorkomen. Bij een grote familie kan er bijvoorbeeld voor worden gekozen het eigendom en de zeggenschap over het bedrijf te scheiden door de aandelen te certificeren. De zeggenschap komt dan bij een stichting, en de winstrechten bij de familieleden. Op deze manier kan ook bij een grote familie de besluitvorming efficiënt blijven verlopen, wel met betrokkenheid van de hele familie. Duidelijke informatie en communicatie is hierbij belangrijk. Dat voorkomt scheve gezichten achteraf.”
Welke middelen kun je hiervoor inzetten?
“In de statuten worden de basisafspraken van een onderneming vastgelegd (zoals de vestigingsplaats, verdeling van kapitaal, overdracht van aandelen). Daarnaast wordt in veel ondernemingen ook nog een aandeelhoudersovereenkomst gebruikt. Hierin worden meer gedetailleerde persoonlijke of commerciële afspraken vastgelegd tussen aandeelhouders die niet voor iedereen zichtbaar hoeven te zijn. Denk hierbij aan dividendbeleid, stemafspraken, exit- en geschillenregelingen.
Naast deze twee documenten beveel ik familiebedrijven aan om na te denken over een familiestatuut. Daarin worden onderlinge afspraken binnen de familie vastgelegd over zaken als familiewaarden, opvolging en oplossingen voor eventuele conflicten. Zo kunnen duidelijke afspraken worden gemaakt over de rol van familieleden binnen het bedrijf. Hoewel het familiestatuut in de praktijk nog niet vaak wordt gebruikt en in beginsel niet juridisch bindend is, biedt het wél duidelijke meerwaarde als moreel en strategisch kompas. Het helpt om verwachtingen beter op elkaar af te stemmen en vormt een basis voor open communicatie, wat toekomstige conflicten kan voorkomen.”
Tot slot: heb je verder nog tips voor familiebedrijven?
“Juist door de persoonlijke betrokkenheid van familieleden kunnen conflicten binnen familiebedrijven hoog oplopen, met aanzienlijke juridische kosten tot gevolg. Vooraf advies inwinnen bij een specialist is altijd goedkoper dan achteraf procederen. Om deze drempel zo laag mogelijk te maken, heeft Berntsen Mulder Advocaten een rechtsbijstandsabonnement speciaal voor ondernemers bedacht. Voor een vast bedrag kan onder andere gratis eerstelijnsadvies worden ingewonnen, screenen wij contracten en doen wij jaarlijks een legal audit van de onderneming. Geïnteresseerden kunnen vrijblijvend contact met ons opnemen om te ontdekken wat wij voor een familiebedrijf kunnen betekenen.”
Berntsen Mulder Advocaten
Wilhelminalaan 10-12
2405 ED Alphen aan den Rijn
0172 49 43 45
www.berntsenmulderadvocaten.nl
[email protected]
