‘Bij de notaris komen het persoonlijke en het zakelijke van bedrijfsoverdracht op tafel’
‘De notaris heeft een unieke positie bij het afhandelen van iedere verandering van een bedrijfsstructuur,’ legt kandidaat-notaris Barry Martijn uit, ‘dus ook bij bedrijfsoverdrachten. Wij treden niet op namens één van de betrokken partijen en zitten er dus altijd neutraal tussen. En die unieke positie betekent dat wij aan de ene kant heel formeel kunnen zijn, en aan de andere kant juist extra aandacht kunnen geven aan emoties van partijen.’
Notarissen zijn gepokt en gemazeld in hoofdstuk 2 van het Burgerlijk Wetboek. ‘Dat is de paraplu waaronder álle bedrijfsvormen (behalve eenmanszaak en persoonsvennootschappen) vallen, en het beschrijft de grenzen die er zijn aan hoe die rechtsvormen met elkaar afspraken kunnen maken. Naast de rol die accountants, overname-experts en advocaten hun rol hebben bij de totstandkoming van ‘de deal’, hebben wij vervolgens de rol om de gemaakte afspraken exact vast te leggen.’ Uiteraard geldt ook hier dat het voor ondernemers en hun dienstverleners handig is om een notaris vroegtijdig in het traject te betrekken. ‘En het leuke daarvan is dat het formele en het menselijke dan heel dichtbij elkaar komen.’
Zesde zintuig voor de emoties
‘Onder een afspraak voor een bedrijfs- of overdrachtsconstructie liggen altijd persoonlijke wensen.’ Over het nog een tijdje meewerken van de oudere generatie, bijvoorbeeld, over een verschil tussen economisch eigendom en zeggenschap, misschien wel over een periode om erachter te komen hoe de taakverdeling van de nieuwe generatie tot stand moet komen. ‘Normaal gesproken is het mogelijk om álles in een overeenkomst vast te leggen. Als onafhankelijke tussenpartij hebben wij een zesde zintuig voor de emoties die achter gewenste afspraken zitten. Daarover houden wij de partijen dan een spiegel voor.’ Een van de werkwijzen die Barry graag aankaart bij bedrijfsopvolging binnen de familie is het opstellen van een familiestatuut. ‘Zo maken wij goed bespreekbaar wat er nog meer speelt rond de bedrijfsopvolging.’
Zeggenschap vaak belangrijker dan opbrengst
Bij bedrijfsopvolging binnen de familie gaat het vooral over het opnieuw verdelen van twee dingen: wie bestuurt het bedrijf en waar gaan de inkomsten naartoe? ‘Zeggenschap en opbrengsten,’ zegt Barry, ‘zijn nauw met elkaar verbonden, want degene die de plannen maakt en de keuzes uitvoert heeft een belangrijke invloed op de opbrengsten. Zo krijg je het effect dat niet (of minder)-meewerkende familieleden willen meebepalen wat het bedrijf doet. Dat wil men van tevoren goed afdekken in de juiste constructies. Het zijn aspecten die door de adviseurs van de bedrijfsopvolging goed voorbereid moeten worden, maar waar het notariaat met zijn kennis van het wetboek wel opties voor kan aanreiken. Wat je vooral niet wilt is partijen terugsturen naar de onderhandelingstafel als een afspraak helemaal niet mogelijk is.’ Hoewel een notaris dat beslist niet zal laten als het nodig zou zijn.
‘Maak meteen een ondernemerstestament!’
Naast het opstellen van een familiestatuut raadt de notaris vooral het maken van een ‘ondernemerstestament’ aan. ‘Stel dat bij de overdracht aan de nieuwe generatie er nog een deel van het bedrijf bij verkopende generatie blijft? Dan is het wel verstandig om in een testament van de verkoper vast te leggen hóe het laatste plukje wordt verdeeld bij overlijden.’
Ook dat geeft weer aan hoe bij de notaris het persoonlijke en het zakelijke nauw met elkaar verweven zijn.
Familiestatuut
‘Een goed familiestatuut beschrijft welke plannen en verwachtingen verschillende familieleden heb-ben met de toekomst van het bedrijf. Het beschrijft de zakelijke strategie én het beschrijft de rollen van de verschillende familieleden. Het is ook belangrijk om van tevoren te bedenken en dan in het familiestatuur op te schrijven hóe die rollen in de loop van de tijd of ten opzichte van mogelijke zakelijke veranderingen aangepast kunnen worden.’
Het proces van het opstellen van het familiestatuut, waarin je dus ook de niet direct zakelijk betrokken familieleden betrekt, kan een belangrijke bijdrage leveren aan de soepele overdracht en aan de periode daarna.
De Clercq advocaten notariaat
Hoge Rijndijk 306, Leiden
071 581 5300
[email protected]
www.declercq.com
