Legal & Finance

Overmacht: liever van tevoren regelen dan achteraf mee zitten

Redactie 5 maart 2019 4 minuten leestijd

De ontwikkelingen van de laatste tijd dwingen tot nadenken over diverse contractsbepalingen. Met Brexit voor de deur en de onzekerheid of het nu een harde of een zachte Brexit wordt, is een beetje voorbereiding geen overbodige luxe. In deze bijdrage sta ik stil bij de overmachtsclausule.

Aanleiding:

Brexit en een vermist vliegtuig

Brexit was niet de enige aanleiding voor deze bijdrage. Ik werd gegrepen door het neerstorten van het vliegtuig met Emiliano Sala aan boord. Sala was een niet bijster bekende Argentijnse spits van de Franse profclub FC Nantes, die voor € 17 miljoen verkocht ging worden aan het Britse Cardiff City FC. Met een privévliegtuig zou hij van Nantes naar Cardiff worden gevlogen. Toen voltrok zich het noodlot: het vliegtuig stortte in het Kanaal en Sala vond de dood. FC Nantes wenste al voordat het stoffelijk overschot was geborgen Cardiff City aan de afspraken te houden en vorderde betaling van de transfersom. Cardiff City heeft inmiddels beloofd te zullen betalen. Hoewel ik hier menselijkerwijs van alles van vind – is dit de wijze waarop je met elkaar om wilt gaan? – draaide mijn juristenbrein overuren. Zou dit overmacht zijn? Hoe kun je je contractueel indekken?

Natuurlijk, een neerstortend vliegtuig zie je nooit aankomen, maar met de Brexit in aantocht zijn minder verstrekkende voorbeelden te bedenken. Als het een harde Brexit wordt, zijn uitgebreide douane- controles met alle vertragingen van dien niet ondenkbaar. Wat nu als je als leverancier bederfelijke waar naar Engeland verscheept en de overwerkte douaniers kunnen er pas na twee weken naar kijken? Een gevolg zou best kunnen zijn dat nogal wat van de waar verloren gaat. En driemaal raden waar de koper van de goederen de aansprakelijkheid zoekt: bij zijn leverancier…

Overmachtsclausule als oplossing

De Nederlandse wet bevat mogelijk een escape in dat geval: overmacht. De wet bepaalt dat het bederven van goederen niet kan worden toegerekend aan de leverancier als het bederven niet aan de schuld van de leverancier te wijten is en ook niet op grond van de wet, de overeenkomst of de opvattingen die in de maatschappij leven voor rekening en risico van de leverancier komen.

Dit is nogal een open norm en maakt niet duidelijk wat allemaal wel en niet onder overmacht valt. Het Nederlandse recht kent gelukkig de mogelijkheid de wet in dit opzicht aan te vullen. In overeenkomsten kan daarom worden bepaald – en dat gebeurt ook vaak – dat overheidsingrijpen waardoor levering bemoeilijkt wordt, vertragingen van douanezijde, import- en exportbeperkingen en staking als overmacht worden aangemerkt. Als de leverancier dan ook bepaalt dat hij in geval van overmacht niet aansprakelijk is, kan hij deze bepaling met succes aan zijn afnemer tegenwerpen. Nu zult u denken: werkt dat ook in Engeland? Jazeker! In Engeland is het sinds 1980 bestaande rechtspraak dat overmachtsclausules met recht aan de wederpartij kunnen worden tegengeworpen. Het is vervolgens aan de wederpartij om haar maatregelen, zoals het nemen van een verzekering, te treffen.

Tip

In deze onzekere tijden van Brexit kan het dus geen kwaad de eigen contracten na te gaan en te checken of een overmachtsclausule voor overheidsingrijpen, douaneperikelen en import- en exportbeperkingen voorkomt. Een eventuele harde Brexit maakt die check noodzakelijk.

JAN SPANJAARD
Advocaat
La Gro Geelkerken Advocaten,
Alphen aan den Rijn
www.lagrogeelkerken.nl