Legal & Finance

Een pondje vlees…

Redactie 27 november 2018 6 minuten leestijd

Wie overvraagt, krijgt het deksel op de neus. In het consumentenrecht is dit een waarheid als een koe. Vraag je een te hoge rente of een te hoge annuleringsvergoeding, loop je als professional het risico met lege handen de rechtszaal te verlaten. Nergens gelden de spreuken “leven en laten leven” en “wie niet wil wat u geschiedt, doe dat ook een ander niet” harder dan in het consumentenrecht.

Over Venetiaanse kooplieden
In deze donkere dagen voor Kerst gaan de gedachten onwillekeurig uit naar overvloedige maaltijden en de vredesgedachte van leven en elkaar laten leven. Deze periode gebruik ik zelf ook altijd voor overpeinzing en zelfreflectie. En dat stemt niet altijd vrolijk. Het contractenrecht, waar ik mij in mijn dagelijks werk mee bezig houd, wordt nogal eens gekenmerkt door “de ander het licht in de ogen niet gunnen”. Helemaal mijn specialisme: de algemene voorwaarden. Veel strenger en eenzijdiger dan dat krijg je contracten doorgaans niet. Hoewel… In diezelfde reflectieve bui pakte ik “De koopman van Venetië” van Shakespeare (uit 1597) erbij. Dat toneelstuk ging over een zekere geldlener Shylock die een hekel had aan koopman Antonio. Als Antonio Shylock vraagt hem een bedrag te lenen, ziet Shylock zijn kans schoon. Dat geld was trouwens niet voor Antonio zelf.

Antonio leende het door aan Bassanio, die het geld wilde gebruiken om indruk te maken op zijn droomvrouw Portia. Antonio had zijn geld in schepen geïnvesteerd en had het dus niet liquide. Shylock leent het geld, maar bedingt dat bij niet-tijdige terugbetaling boete wordt gedaan in de vorm van een pond vlees, door Shylock uit Antonio te snijden. Het noodlot voltrekt zich: Antonio kan niet terugbetalen doordat de schepen waarin zijn kapitaal was geïnvesteerd, zijn vergaan. Een manmoedige poging van een derde (Bassanio) om de lening en een rente van 100% terug te betalen, kan Shylock niet vermurwen. Hij maakt aanspraak op het pond vlees. De kwestie komt voor de rechter, die uiteindelijk indirect oordeelt dat Shylock overvraagt: het pond vlees mag hij hebben, maar er mag geen druppel bloed vloeien.

Nu zult u denken: “Mooi toneelstuk van Shakespeare, maar zo’n vaart loopt dat toch niet?” Deels heeft u dan natuurlijk gelijk. Een dergelijke overeenkomst zou naar Nederlands recht niet rechtsgeldig zijn. Betaling mag niet in de vorm van marteling plaatsvinden en lijfsdwang om een betaling af te dwingen, is illegaal. Bovendien zouden we Shylock met zijn allen voor gek verklaren: een rendement van 100% op je investering pak je nergens!

Toch komt een afgezwakte vorm nog steeds voor: overdreven hoge rentes en annuleringsvergoedingen komen nog steeds in menig contract en algemene voorwaarden voor. In zakelijke overeenkomsten leidt dat doorgaans niet tot problemen: had de zakelijke klant maar beter op moeten letten en voor zichzelf op moeten komen, is de idee. Hierop valt best wel het nodige af te dingen: alsof de zakelijke klant in de regel iets te willen heeft wanneer een grote verkoper hem bombardeert met algemene voorwaarden en de opmerking “slikken of stikken”. De rechtspraak is echter stug: dergelijke bedingen zijn niet snel “onredelijk bezwarend”, zoals “oneerlijk” in het juridische jargon wordt genoemd.

Als de klant een consument is, wordt het heel anders. Daar moeten bedingen die leiden tot een onevenredig hoge schadevergoeding (zoals rentebedingen) of een onevenredig hoge annuleringsvergoeding (annuleringsbedingen) door de rechter worden vernietigd, zelfs als de consument niet uit zichzelf aanvoert dat het beding onredelijk bezwarend is. De drempels zijn niet heel hoog: een vertragingsrente van meer dan 8% op jaarbasis wordt momenteel al onredelijk bezwarend geacht. Ook over annuleringsvergoedingen en boetes is de rechtspraak niet mals: recent zijn de annuleringsvergoeding in de onderwijsovereenkomst van TIO Teach (100% als de cursist na 31 augustus opzegt; het leerjaar begint in september), de keukenbranche (30% na bestelling) en een boete van € 5.000 omdat de huurder van een sociale huurwoning zijn inkomen met wietteelt binnenshuis wat probeerde aan te vullen, gesneuveld op het hakblok van de rechter. Met name bij die annuleringsvergoedingen schuurt het: de annulering blijft staan, maar de vergoeding sneuvelt. En dat terwijl de annulering een gunst is. Zonder annuleringsbeding zou de consument die in een winkel koopt na bestelling aan de overeenkomst vast blijven zitten.

Tips
De les die hieruit getrokken kan worden en de tip die dus kan worden gegeven is dat u als professional niet moet overvragen. Neem bij het schrijven van contracten in gedachte hoe u zelf zou reageren. Wat betreft het annuleringsbeding: neem ofwel een vergoeding op die maximaal de winstmarge van het product is (die is dan namelijk niet onevenredig hoog) of geef de consument helemaal geen annuleringsrecht. Gekocht is immers gekocht. Wat u ook doet: word niet Shylock die ging voor een pond (mensen)vlees en met niets thuiskwam.

Jan Spanjaard
Advocaat
La Gro Advocaten
www.lagrolaw.nl