Hoe heeft het in hemelsnaam kunnen gebeuren dat alleen al in Leiden uit het Joodse Weeshuis 51 kinderen en 9 personeelsleden door Leidse politieagenten werden opgepakt en naar vernietigingskampen gestuurd? Slechts 4 kinderen kwamen terug.
Eenzelfde lot als enige honderden andere joodse stadsgenoten overkwam. Van het politiekorps van 150 man heeft slechts één agent niet meegedaan aan het ophalen van joden. Van alle Europese landen heeft zo relatief gezien in Nederland het grootste verraad plaatsgevonden. Hoe is het toch mogelijk dat tijdens de Tweede Wereldoorlog alleen al 663 mensen uit de Leidse universitaire wereld het leven lieten door razzia’s, deportatie of zelfmoord? Dit betreft zowel studenten, medewerkers, als alumni. Hoe prachtig is het dat er mensen waren die moed betoonden, door tegen de bezetter in te gaan, zoals bijvoorbeeld de directie en commissarissen van het Leidsch Dagblad, omdat zij weigerden een NSB-hoofdredacteur te accepteren. De krant mocht daarom vanaf 1 januari 1944 niet meer verschijnen. Hoe heldhaftig en onbaatzuchtig waren Johannes Post – volgens sommigen de belangrijkste Nederlandse verzetsman – en zijn knokploeg, toen zij op 4 januari 1944 het Leiderdorps gemeentehuis overvielen en daar het gehele plaatselijke bevolkingsregister, evenals de gemeenteadministratie en blanco persoonsbewijzen buit maakten. Hoe moedig was Professor Ben Telders, die evenals zijn collega Cleveringa, in verzet ging tegen het ontslaan van joodse medewerkers bij de universiteit. Hij werd voor straf naar concentratiekamp Bergen-Belsen gestuurd, waar hij overleed, maar leeft voort door de Teldersstichting, het wetenschappelijk bureau ten behoeve van liberalisme.
De hamvraag is of wij van de geschiedenis hebben geleerd en het niet meer zouden accepteren wanneer voornoemde situaties weer zouden ontstaan. Want wanneer zich weer collaboratie, discriminatie of erger zouden voordoen en hele bevolkingsgroepen weer geëlimineerd zouden kunnen worden, blijken we in 80 jaar niets aan beschaving te hebben gewonnen. Nog los van dat het hele land dan weer ontwricht zou zijn. Inmiddels huisvesten wij veel meer geloofsgemeenschappen en nationaliteiten dan toen. Gelukkig zijn we er zo voor velen, die hier vanuit oorlogsgebieden een veilige haven vinden. Het is alleen jammer, maar begrijpelijk, dat er vaak een weerstand tegen deze migratie bestaat. Hierbij worden namelijk twee dingen door elkaar gehaald. We ergeren ons omdat velen, zo niet de meesten, economische migranten en geen vluchtelingen blijken te zijn en scheren hen dan met de echte slachtoffers over één kam. Hiervan zijn de laatstgenoemden dan de dupe. Zo zouden er de komende jaren nog telkens 80.000 tot 100.000 mensen bijkomen, terwijl we nog geen 60.000 huizen per jaar kunnen bouwen. Het is begrijpelijk dat economische migranten de kans grijpen om zich in een veel kansrijker land te huisvesten, maar het staat de hulp aan de echte schrijnende gevallen in de weg. Verder werkt het politieke polarisatie in de hand.
Hebben we nu echt door de Tweede Wereldoorlog niet geleerd onze vrijheid meer preventief te beveiligen? Het is namelijk onbegrijpelijk dat in de recente verkiezingsstrijd niet één politieke partij er een punt van maakte dat wij, maar grotendeels ook de overige Europese NAVO-leden, de defensieafspraken met Amerika niet nakomen. Er wordt zo te gemakkelijk van uitgegaan dat de Verenigde Staten onze boontjes wel weer doppen als wij in gevaar komen. Daarbij komt dat de wereld veel kleiner is geworden. China en Iran bijvoorbeeld zijn nu door de technologie vele malen dichterbij. We zouden dan ook niet op een populair poppetje moeten stemmen, maar op het partijdoel. Alleen dat werkt niet als waar het werkelijk om gaat niet in het partijprogramma is opgenomen. Wij dienen toch echt beter beschermd te worden tegen mogelijke militaire, of erger, nucleaire bedreigingen die zich zouden kunnen voordoen. Ongemerkt verzanden wij anders in eenzelfde situatie als toen minister-president Colijn in 1936 over de radio uitsprak: ‘Gaat u maar rustig slapen’. Hopelijk voltrekt zich echter door bewustwording spoedig een enorme cultuuromslag, en keert de wal het schip.
Menno Smitsloo
Reacties: [email protected]
Twitter: @MennoSmitsloo
