Op LinkedIn ging een bericht rond met daarbij een filmpje van de BBC. Het is al een wat ouder filmpje, eind vorige eeuw zo te zien, dat op veler verzoek werd herhaald. Het opent met een shot van studiopubliek, een tribune vol met mensen op leeftijd. Op de voorste rij zit een man op leeftijd. Een bril met dikke, vergrotende glazen draagt hij, Sir Nicholas Winton.
Wat blijkt het geval: hij heeft tijdens het nazi-regime een groot aantal kinderen uit het toenmalige Tsjecho-Slowakije overgebracht naar het veilige Engeland. Nooit heeft hij er over gesproken. Desondanks is hij een “Sir”. Er zullen goede redenen zijn geweest hem die titel te verlenen, maar die hadden geen betrekking op de reddingsactie. Zijn vrouw vond toevallig een notitieboekje op zolder en zo ging het verhaal rollen. Zeshonderdnegenenzestig Joodse kinderen zijn dankzij Sir Winton op tijd in veiligheid gebracht en in nieuwe gezinnen ondergebracht.
De man heeft niets in de gaten, tot het publiek opstaat en begint te applaudisseren. Stomverbaasd kijkt hij om zich heen. De presentator legt uit dat de dame die naast hem zit, één van de kinderen is die hij heeft gered. Winton kijkt verbaasd opzij en wordt omhelsd. Hij raakt zichtbaar ontroerd. Even later wordt onthuld dat niet alleen de dame naast hem één van de geredden is, maar dat de hele zaal vol zit met kinderen die destijds door hem in veiligheid zijn gebracht. Allemaal zijn het oudere heren en dames geworden. Welvarend, een goed en rijk leven. Het had zo anders kunnen lopen als Sir Nicholas Winton er niet was geweest.
Het is makkelijk om achteraf te waarderen dat iemand is opgestaan tegen onrecht. Maar wat als je er midden in zit? Zou het destijds op de één of andere manier controversieel zijn geweest wat Winton deed? Bijvoorbeeld zoals het nu controversieel én riskant is om vluchtelingen die op de Middelandse Zee ronddobberen op te pikken en ermee te leuren bij onwillige EU-landen?
Opstaan tegen onrecht, dwarsliggen, actie ondernemen, opkomen voor anderen; terwijl de risico’s voor jezelf of de jouwen groot zijn. Je moet maar de juiste woorden op het juiste moment kunnen vinden. Of de juiste actie ondernemen. Rutger Bregman, journalist bij het onvolprezen magazine “De Correspondent”, deed het op het World Economic Forum in Davos. “Betaal belasting,” riep hij uit tegen superrijken, die dat toch ook voor een flink deel waren geworden door handig te structureren en zo hun winst zo veel mogelijk buiten belasting te houden. In één keer werd liefdadigheid door superrijken weggezet als dekmantel voor belastingontwijking. Heeft Bregman daarin gelijk? Er is vast veel meer over te zeggen. Waar het om gaat is dat hij in dit tijdgewricht hierover debat durft los te maken. Het vergt moed om op te staan, zonder zorg over de eigen positie. Want Rutger hoeft natuurlijk niet meer terug te komen in Davos. Doe wel en zie niet om. Soms moet je rücksichtlos zijn. Lef hebben. Wie durft?
Jan Versteegh, voorzitter VNO NCW Bedrijfsleven Rijnland
