Al hebben wij Nederlanders doorgaans overal een mening over, je kunt niet overal bij betrokken zijn. Soms ben je in de positie – heb je het voorrecht – om je mening om te zetten in actie. Dan zit je in een directie, een bestuur of krijg je een opdracht. Dat is heel mooi. Of het nou de plaatselijke voetbalclub, een bedrijf, een school of een politieke partij is.. Dat maakt eigenlijk niet uit.
“Compliance” niet meer weg te denken. Overal vinkjes. Geen ziekenhuis, woningcorporatie, museum zonder governancecode. Hebt u een website? Dan moet u een cookie-statement hebben. En een privacystatement natuurlijk. Wilt u iets leveren? Zonder Purchase Order krijgt u niks betaald. Appje downloaden… Nou, ik hoef u niet te vertellen waar u dan allemaal voor tekent. Of wel? Checken, afvinken, wachtwoorden wijzigen, akkoord geven en nog eens bevestigen, suffe fotootjes aanvinken totdat de computer begrijpt dat u geen robot bent. U kent het allemaal wel. Maar áls we dat dan allemaal hebben gedaan, dan is het goed en komen we tot zaken, toch? En zo is het ook meestal.
Als jurist ben ik natuurlijk gewend aan regeltjes en hoe die beslissend kunnen zijn in lastige situaties. Dan helpt het als je compliant bent. Dan kun je winnen. Maar geen andere beroepsgroep dan de mijne weet beter dat de juridische werkelijkheid een andere kan zijn dan de “echte” werkelijkheid. Nou zet ik “echte” alweer tussen aanhalingstekens. Want wat is nu werkelijk de werkelijkheid? Interessante, filosofische vraag, maar wel iets voor een andere column. Over fake news of zo. Maar zo vormt compliance een werkelijkheid die wel eens afwijkt van wat werkelijk leeft.
Maatschappelijke compliance is een nieuw begrip voor “wat werkelijk leeft”. Iets waar we terdege rekening mee moeten houden.
Onze premier ondervond dat aan den lijve in het dossier over afschaffing van de dividendbelasting. Een maatregel die op alle mogelijke manieren uitstekend verdedigbaar was en ook aantoonbaar nuttig kon zijn voor ons land. Allerlei goede, gegronde redenen. Maar waarom kwam dit uit de hoge hoed bij presentatie van het regeerakkoord? Het stond in geen enkel partijprogramma. Wat zat daar achter? Onze premier is een oud-Unilever man en dat bedrijf werd frequent genoemd. Zo zo. De maatschappij roerde zich, mening stapelde zich op mening, debat kwam na debat. Niemand kon de maatregel als illegaal bestempelen en niemand kon werkelijk ontkennen dat het Nederland zou kunnen helpen in de vaart der volkeren. Maar de maatschappelijke compliance ontbrak. Dat kwam, volgens mij, door het feit dat niemand op de maatregel zat te wachten en het voor iedereen een verrassing was en tenslotte een beetje verdacht. Een ideetje van de “old boys”. De consistentie ontbrak met de inzet via de partijprogramma’s en de verkiezingscampagnes. Er was, kortom, maatschappelijk onbegrip. Dat nekte de maatregel en het SMSje van de topman van Unilever aan Mark Rutte was alleen maar een klein (maar pijnlijk) stapje naar het mislukken van de maatregel door gebrek aan maatschappelijke compliance.
Weet u nog dat het ING bestuur een volkomen juridisch correct besluit nam over verhoging van de bestuurderssalarissen? Kwam niets van in toch? Gebrek aan maatschappelijke compliance. Het ging in tegen de stemming die heerste. “Nóg niks geleerd?” was de grote vraag die werkelijk leefde. Boerenverstand ging boven regeltjes, opinies, vinkjes en correcte besluitvorming. Dit geldt ook in uw eigen onderneming of instelling. Schuurt een voornemen, besluit of maatregel met wat werkelijk leeft? Denk nog maar een keer na!
Jan Versteegh, Voorzitter VNO NCW Bedrijfsleven Rijnland