Zoals de laatste jaren wel vaker het geval, gaf de maand mei ons plenty zomerse dagen. Lekker zonder jas op het fietsje naar kantoor en met ons bootje in Friesland hebben we al heel wat kilometertjes over de meren en door de Friese steden en dorpen gezworven. Heerlijk! Wordt een wisselvallig zomer het wisselgeld? Ik maak me er even geen zorgen over en geniet tijdens de zwoele avonden van al het moois dat Nederland te bieden heeft. Heerlijk. Het leven kan goed zijn!
Ook economisch schijnt het zonnetje nu alweer wat langer. Ondanks de internationale onzekerheden zien we gezonde groeicijfers, wat inflatie die er voor zorgt dat de ECB nu toch waarschijnlijk echt gaat stoppen met het opkoopprogramma van staatsobligaties en die er ook voor zorgt dat de rente voorzichtig stijgt. Geld rolt weer en overal worden pakjes bezorgd die wij op internet bestellen. Nu klikken, PayPallen, morgen in huis. Krijg je het gekochte niet aan de praat? 24/7 is de helpdesk bereikbaar. Niet tevreden? Inpakken en terugsturen, centjes terug op de rekening. Een flitseconomie, dat is het geworden.
Is de economie daarmee flitsend? Of zijn de flitsen de eerste tekenen van een donderbui die er aan zit te komen? Groeien er alweer dingen scheef, zonder dat we het in de gaten hebben? Hoe zit het met de lessons learned van de laatste crisis? Wie of wat wordt de volgende Lehman Brothers?
Ik heb zo mijn twijfels over hoe het nu gaat. Of eigenlijk: vooral waar het heen gaat. Ik zie een oververhittende woningmarkt, waarin jongeren nauwelijks plaats krijgen. Waar blijven de initiatieven om jonge mensen aan een positie in de maatschappij te helpen, waarbij een mooie plek om te wonen toch wel het minste is?
Ik signaleer ook dat de zegeningen van onze 24/7 pakketjeseconomie wordt betaald door mensen, opnieuw veelal jong, die ’s nachts tegen minimale beloning in distributiecentra, onder de scherpste targets, hun werk moeten doen en door schijnzelfstandige ZZP-koeriers die voor eigen risico in hun eigen busjes en geleende kleding de pakjes bezorgen. Alles om wat u vandaag bestelt, morgen in huis te krijgen. En wil ik eigenlijk wel weten onder welke omstandigheden de producten die ik bestel, zijn gemaakt. En welke grondstoffen daarvoor zijn gebruikt?
Tegelijkertijd beheersen begrippen als “circulair” en “duurzaam” onze discussies. Dat gaat over milieu en dat is heel belangrijk, maar gaan we ook duurzaam om met onze mensen, met de volgende generaties? Krijgen zij de ruimte die mijn\onze generatie heeft gekregen? Ondanks de onbegrensde mogelijkheden die nieuwe technologieën ons bieden, vind ik het steeds meer een aandachtspunt. Een belangrijk aandachtspunt. Onze maatschappij is kapitalistisch en dat vind ik geen negatief begrip. We zijn liberaal en dat vind ik een goede wereldbenadering. Maar we zijn ook humanistisch. Menselijke waarde centraal. En op dat vlak zouden we met z’n allen meer lansen moeten breken voor eerlijk loon, arbeidszekerheid en goede toegang tot de woningmarkt voor onze millennials – en wie daarna nog komen.
Anders wordt wat momenteel allemaal zo flitsend is, een voorbode van een donderbui.
Jan Versteegh, voorzitter VNO/NCW Rijnland
