U kent ze misschien wel, de vragenlijsten die vaak door organisatieadviseurs worden gebruikt. U krijgt stellingen voorgelegd, begrippen voorgeschoteld en u moet aangeven of ze u heel erg aanspreken, of helemaal niet, of iets ertussen in. Als u dan, na een klein halfuurtje, mag klikken op de knop “voltooi”, genereert de computer uw waardenprofiel. In kleurtjes en in schemaatjes met een uitgebreide toelichting. Ik heb dat nu een paar keer gedaan en ik moet zeggen: het is heel vaak spot on wat er uit komt. Je drivers worden keurig uiteengezet. Krijg je energie van succes, van samenwerking, structuur, noem maar op, je kunt het allemaal zien en lezen. Volautomatisch houdt een computerprogramma je een spiegel voor. Alsjeblieft, dit zijn jouw waarden. Het is ongelooflijk. Ook een beetje confronterend. Ik bedoel: ik dacht dat iedereen uniek is en ik dus ook. Maar een slimme programmeur en een paar organisatiepsychologen hebben mijn type vooraf al gedefinieerd. Er zijn meer gevallen zoals ik. Een zorgelijke gedachte misschien? Dat laat ik aan u.
Het aardige is dat we bij ons in de organisatie die waarden met elkaar vergelijken en met elkaar in gesprek gaan over de verschillen, overeenkomsten en hoe we elkaar aanvullen en versterken. Dat levert mooie discussies op. Ik kan het iedereen aanraden. Weten wat je waarden zijn, levert waarde op. De chemie tussen verschillende waarden in je organisatie levert een geweldig product op. Het bepaalt hoe je omgaat met wat op je weg komt, hoe je de markt benadert, hoe je met je klanten, leveranciers en je eigen mensen omgaat.
En onwillekeurig moet ik in deze tijden van verkiezingen en het vormen van een nieuwe regering ook denken aan de debatten tussen de verschillende partijen en hun mensen. Volgens mij zit ons politieke stelsel zo in elkaar dat elke partij zou moeten staan voor een bepaald waardenprofiel. Dat zou voor elk van de partijen moeten bepalen hoe ze omgaan met wat op hun weg komt. Er daarvan uit beslissingen nemen. Niemand heeft hier in dit land een absolute meerderheid en dat is wel zo mooi, want dan ontstaat debat, waaraan ieder vanuit zijn eigen waarden een bijdrage levert. Zo zou het moeten gaan. En in dat licht vind ik het jammer dat er single-issue partijen zijn die alleen maar opkomen voor dieren of ouderen. Wat moet de maatschappij daarmee? Ik vind het ook twijfelachtig dat partijen met programma’s komen waarin uitgebreid uit de doeken wordt gedaan wat ze de komende vier jaar willen gaan doen. Waarom? We leven toch in een land van compromissen? Van dat soort beloftes komt niets terecht, dat weten we allemaal. Zonde van de energie.
Ik zou willen zeggen: zet uiteen wat je waarden zijn. Vertel het de kiezer en die bepaalt wat bij hem past met het rode stempotlood. Dan wordt het parlement weer een waaier van waarden, waarden die bepalen hoe we omgaan met wat op onze weg komt. Zo zou het mogelijk moeten zijn een minderheidskabinet te vormen of zelfs: een partijloos zakenkabinet. Zoek maar van onderwerp tot onderwerp naar een meerderheid. Hoe democratisch wil je het hebben? Ik wens u veel wijsheid bij het bepalen van uw stem.
Jan Versteegh, voorzitter VNO/NCW Rijnland
