Op de luchtfoto ziet het er prachtig uit. Een kronkelend riviertje dat, net buiten één van onze grote steden, door het groene landschap meandert. Daartegenaan geplakt een woonwijkje. Vanuit het riviertje is een gracht gegraven, die helemaal om de wijk heen loopt. Net een oud vestingstadje. Een polderweg, al even idyllisch, voert naar de woonwijk, naar de enige in-en uitgang. Uit het onderschrift bij de luchtfoto maak ik op dat daar bewakers zitten, die een stevig hek bedienen. Het is een gated communitiy. Oftewel een bewaakte, ommuurde woonwijk. Zonder pasje kom je er niet in.
Gated communities of compounds. Expats in gevaarlijke landen kennen ze wel. In grote steden in de Verenigde Staten of in Zuid-Amerika zijn ze er ook. Meestal herbergen deze wijken de meer bevoorrechten. Als ze zich ’s ochtends vroeg naar het werk spoeden, weten ze dat hun gezin veilig zal zijn achter de hoge muren en in de vertrouwde handen van particuliere bewakers.
De luchtfoto die ik hier zie is er echter eentje die is genomen boven Nederland. In Nederland? Een gated community? Jazeker, kennelijk staat die woonwijk er al, compleet met zijn slotgracht. Of zou de foto trucage zijn? Nee, ik denk het eigenlijk niet. Want mij verbaast het niet dat zelfs in één van de meest welvarende en rijke landen ter wereld, de mensen zich terugtrekken achter hoge muren.
Helpt het, muren bouwen en grachten graven? Ongetwijfeld. Het wordt voor inbrekers en andere lastpakken moeilijker om schade te veroorzaken. Ze zoeken wel een ander adresje waar het makkelijker is om buit te pakken te krijgen. Maar helpt het echt? Helpt het de mensen zich werkelijk veiliger te voelen? Er is onderzoek naar gedaan en het antwoord luidt ontkennend. Hoe meer veiligheidsmaatregelen, des te groter de angstgevoelens bij mensen. Dat lijkt een paradox maar de onderzoekers hebben een verklaring die mij plausibel voorkomt. Bovendien eentje waar economen en ondernemers iets van kunnen leren.
Die verklaring luidt kort gezegd: we leven in een wereld vol risico’s. Face it!
Bouw geen muren, maar kijk het (veronderstelde) gevaar in de ogen. Je moet risico’s niet de rug toekeren maar leren kennen. En vind dan een goede manier er mee om te gaan, eentje die in proportie is met de werkelijke aard van het gevaar. Wat een land als Nederland betreft is het wonen in een ommuurde wijk voor de gewone burger volgens mij buiten proportie.
Angstgevoelens nemen alleen maar toe naarmate men zich sterker verschuilt voor gevaren, vertelt het onderzoek verder. Met andere woorden: dek je je overal tegen in, dan word je ongelukkig.
Beter is het om onverschrokken in de wereld te staan dan achter een muurtje te gaan zitten. Met gevaar moeten we verstandig omgaan en onze maatregelen nemen, zeker, maar niet op een zodanige manier dat een angstcultuur ontstaat. Laten we dus niet verzanden in een cultuur van muurtjes bouwen, protectionisme, indekken, zekerheid op zekerheid, verklaringen en registraties. Maar laten we beseffen dat risico, gevaar bij het leven hoort. Face it! En als het even kan: keer het om in je voordeel.
Jan Versteegh
Voorzitter VNO/NCW Rijnland
