Gedrevenheid, risico’s durven nemen, doorzettingsvermogen, overtuigingskracht…
Hoe herken je de echte ondernemer? Wie deze vraag even googelt, komt al snel uit op kwaliteiten als gedrevenheid, risico’s durven nemen, doorzettingsvermogen en overtuigingskracht. Een ondernemer moet een idee uiteindelijk ook verkopen want winst maken hoort ook bij het bedrijfsleven. Maar een ondernemer moet ook betrouwbaar zijn en oog hebben voor de maatschappij. Allemaal eigenschappen die bestuurders eveneens sieren. Voor de lijst met de top 25 van 2023 gingen we, met deze eigenschappen in het hoofd, op zoek naar de echte ondernemers en bestuurders met misschien ook nog een tikje lef.
TEKST ROZA VAN DER VEER
Top 3 OndernemersOp de eerste plek dit jaar Jantine Star-Heemskerk van Heemskerk Fresh and Easy uit Rijnsburg. Zij nam dit jaar officieel de plek over van Cor Heemskerk maar in de praktijk draaide Jantine als commercieel directeur al jaren aan de knoppen in het bedrijf. Jantine heeft als motto op de bedrijfswebsite ‘Nooit denken dat je er bent’ en dat maakt ze in het bedrijf ook waar. Heemskerk groeit en innoveert op alle fronten. Het bedrijf dat ooit begon met het snijden van soepgroente in de schuur van Wim Heemskerk heeft nu een productiehal van 45.000 vierkante meter, levert wekelijks 3,2 miljoen verse producten aan supermarkten en fastfoodketens, heeft 1.200 werknemers en steunt regionale clubs als Rijnsburgse Boys, de Katwijkse Kippenloop en het Rijnsburgse Flower Parade. Aan Jantine de komende jaren de taak om het bedrijf op koers te houden. De investeringen in robotisering en duurzaamheid (het nieuwe pand is gasloos en het bedrijf heeft de afgelopen jaren flink bespaard op gebruik van plastic en water) zijn daarbij ongetwijfeld goed besteed.
Op de tweede plek Ab van der Wiel, een ondernemer die hoog scoort op de lijst met gedrevenheid, doorzettingsvermogen en overtuigingskracht. Het Noordwijkse bedrijf Van der Wiel Bouw transformeerde in de afgelopen jaren de voormalige Leidse meelfabriek tot een nieuw stadsdeel. Een prestatie die in prijzen viel bij de Rijnlandse Architectuurprijs 2023. Weliswaar koos de publieksjury voor de watertoren in Hillegom, de vakjury prees de inspanningen van de Noordwijkse bouwer. “Op een relatief klein gebied is een nieuw stukje stad met studentenwoningen, luxe appartementen, een hotel, commerciële ruimtes en maatschappelijke voorzieningen ontstaan. Het is ook nog publiek toegankelijk en maakt deel uit van het populaire Singelpark’’, constateerde de vakjury. Lof voor het doorzettingsvermogen van Ab van der Wiel die al tientallen jaren werkt aan dit project.
Op de derde plek een oude bekende, eveneens uit de Bollenstreek namelijk Diek Parlevliet, de directeur van het Katwijkse Parlevliet & Van der Plas. Door het Financieele Dagblad omschreven als de ‘winnaar van de Brexit’ want dankzij een Engelse dochtermaatschappij wordt nog steeds in Engelse wateren gevist. Terwijl de Nederlandse kottervloot kromp, groeide het officieel in Valkenburg gevestigde P&P dankzij slim schuiven met quota. In januari werd het ‘droomschip’ Jan Maria te water gelaten in het Turkse Yalova. Dirk Parlevliet, de vader van Diek, knipte het lintje door. Het schip gaat voor de Duitse dochterondernemer van P&P op kabeljauw, heilbot en garnalen vissen in de Noordelijke Atlantische Oceaan. P&P manifesteert zich ook op de vastgoedmarkt zoals financiering van de aankoop van het historische V&D-gebouw in Leiden. Diek, inmiddels woonachtig in Noordwijk, haalt ook altijd een plekje op de Quote met zijn vermogen.
Met stip omhoog
Naast de top drie zijn er natuurlijk meer goede ondernemers die nieuw op de lijst zijn of een paar plekjes stijgen. Sijmen de Vries van Pharming Leiden (4) is terug op de lijst. Het Leidse biotechnologiebedrijf kreeg in de VS toestemming om Joenja op de markt te brengen plus een patent tot 2037. Het middel tegen een zeldzame aandoening van het immuunsysteem moet de omzet van Pharming verdubbelen. Een aanhouder met succes want de geneesmiddelenmarkt in de VS opkomen, is geen sinecure.Als we praten over doorzettingsvermogen, komt ook Harry de Bruin (9) met zijn Soldaat van Oranje onmiddellijk in beeld. Deze musical bereikte een nieuw record namelijk 3,5 miljoen bezoekers en het is na 13 jaar nog niet klaar.
De musical in de TheaterHangaar is opnieuw verlengd. Nog een stijger is Simon Pennings, bollenteler uit Noordwijkerhout maar vooral ook een man met een visie (11). Vlak voor de coronatijd stak hij zijn nek uit door de kwestie met de door bollenvelden struinende toeristen aan de orde te stellen. Vervolgens opende hij zelf, op een steenworp afstand van Keukenhof, zijn Tulip Experience Amsterdam om de toeristen een plek te bieden waar ze wél van dichtbij tulpen mochten fotograferen. De trekpleister is inmiddels uitgeroepen tot het mooiste verborgen juweeltje tijdens de Tourisme Innovation Summit in Sevilla, attracties uit New York, Dubai en Venetië achter zich latend. Simon heeft de dagelijkse leiding inmiddels aan zijn dochter overgedragen want hij is de voorman geworden van de bollentelers uit de regio. Met de hete adem van de provincie in de nek heeft Simon een plan gemaakt om de bollenteelt toekomstproof te maken. Hopelijk met succes want anders krijgen de ooit door Louis Davids bezongen bollen het erg lastig. Ook de Leidse Edwin van Diemen van Van Diemen Sloopwerken stijgt flink (10). Een stille kracht, een sloper die bouwt zijn een paar omschrijvingen van onze tipgevers over deze Leidse ondernemer. Edwin is betrokken bij veel initiatieven in de stad, steunt veel goede doelen maar slaat zich nooit op de borst. Dus doen wij dat maar een keer.
Nieuw
Hoogste nieuwkomer is Rob Postma, directeur van Airbus Nederland (14). Hier worden nieuwe vindingen ontwikkeld en gebouwd voor ESA en NASA zoals de opvouwbare zonnepanelen die recent zijn meegegaan naar drie manen van Jupiter. In de hal in Oegstgeest worden onderdelen van de Europese Vegaraket gemaakt. Nieuw op de lijst zijn ook Britta en Diederik van Egmond uit Noordwijk (15) van het gelijknamige architectenbureau. Britta heeft inmiddels voor een tweede televisieprogramma op RTL4 waarbij bewoners moeten kiezen tussen het verbouwplan van Britta of de nieuwbouw van makelaar Alex van Keulen. Een architect die op onorthodoxe wijze aan de weg timmert. Een andere nieuw koppel is Selina en Martin Kalkhoven (20). Een horeca-echtpaar dat inmiddels vier horecabedrijven in Alphen aan den Rijn heeft. Knap om in deze voor horeca toch lastige tijden een keten op te bouwen. Dat getuigt van doorzettingsvermogen, gedrevenheid en niet bang zijn voor een risico. Nieuw op de lijst is ook Christiaan Rood van LeydenJar (22), ooit voortgekomen uit het Leidse PLNT. Rood haalde een investering van dertig miljoen binnen van de Europese Investeringsbank. Hij wil een fabriek bouwen om batterijen te maken die veel meer energie kunnen opslaan dan de huidige batterijen. Eerder haalde hij al veertig miljoen euro op. Geld wordt er nog niet verdiend maar dat wordt in 2027 verwacht. Tot slot zijn er plekjes voor Sandra Bechtholt, de nieuwe directeur van Keukenhof (21). De eerste vrouw die het, in 2024 75-jarige park, gaat leiden. Met het planten van de eerste bollen bij de oude toegang gaf ze het startschot. Barry Verdel uit Roelofarendsveen is terug op de lijst (24). Hij opende in januari Tech Campus De School in het voormalige Bonaventuracollege waar wonen, werken en leren samenkomen. Een gedreven ondernemer uit Kaag en Braassem.
Omlaag
Met nieuwkomers en stijgers zijn er ook zakkers en ondernemers die lijst verlaten. Soms is dat simpelweg omdat we dit jaar weinig nieuws van ze horen. Dat is niet helemaal het geval bij Henk-Jan en Johan van Maanen, de Katwijkse bakkers die vorig jaar begonnen met Tweedekanswinkels (1) want zij creëerden een enorme hype met hun Crompouce, het befaamde tompouce gebakje in de vorm van een croissant. Yvonne van der Hulst van Van der Hulst Bouw uit Lisse (5) haalt nog steeds het nieuws met haar duurzame bouwprojecten (ze kreeg Hugo de Jonge op bezoek bij haar bouwproject in Voorhout) en een nominatie voor de Bouwvrouw Award van 2022 (ze werd het niet) maar ook daar weinig spectaculaire ontwikkelingen. Bob Meijer en Johan Klerks van de Leidse Brasserie Groep (5) zakten wat weg, ondanks dat er vaart komt in de horecagelegenheid bij het voormalige HSL-informatiecentrum én ze inmiddels met andere horecagroepen werken aan het opleiden van personeel. Stephan Stokkermans van Grand Hotel Huis ter Duin (13) trad terug als horecawoordvoerder maar sleepte met zijn uit 1885 stammende hotel een internationale prijs voor historische hotels in de wacht. Stokkermans is nog wel een drijvende kracht van het Lions Boksgala waarmee veel geld wordt binnengehaald voor goede doelen. Ook Marius Hovius, directeur Rabobank, is gedaald (25). Weliswaar blijft de Rabobank een factor van belang en heeft Marius duurzaamheid in zijn portefeuille, maar iets meer actie op dat front mag je in deze tijden van de bank toch wel verwachten. Bart van Zijll Langhout, hoofd Janssen Campus, zakt naar plaats 12. De productie van het Janssenvaccin is gestopt, er zijn veel mensen ontslagen en het farmaceutische bedrijf draagt weinig bij aan de Leidse samenleving. Kritiek van onze tipgevers die ook andere bedrijven op het biosciencepark in hun zak mogen steken.
Naast de zakkers hebben je ook de ondernemers die uit de lijst zijn gekukeld. Ali Niknam bijvoorbeeld. Zijn hostingbedrijf TransIP zit nog steeds in Leiden maar zijn Bunqbank maakt maar geen winst. Niknam blijft het nieuws halen onder meer door deelname aan College Tour, het verhogen van de rente in tegenstelling tot de gevestigde banken plus het schrijven van een brandbrief aan het kabinet om fintechbedrijven ruimte te geven. Op gedrevenheid scoort hij zeker maar in Leiden zie je hem nooit. Ook Wouter Bruins van In Ovo, Tanja Rakhou van Kaya Sieraden, Michel Kappen van Scotch Whisky International, Frans Schohaus van Van der Valk Hotel Leiden, Bram Mol en Charles de Boer van Hotels van Oranje en Jitse Groen van Just Eat Takeaway en Thuisbezorgd zijn uit de lijst. Het laatste bedrijf heeft de bodem bereikt, verwacht in 2024 een positieve vrije kasstroom en lijkt wat op te krabbelen. De in Noordwijk woonachtige Groen ligt nog in de clinch met New York over de zogeheten fee caps, de plafonds op commissies die maaltijdbezorgers als Just Eat Takeaway aan restaurants mogen berekenen. Frans Schohaus lijkt de nieuwbouw op de lange termijn te hebben geschoven, zeker nu wellicht in Oegstgeest een nieuwe Van der Valk verrijst. Bram Mol en Charles de Boer hebben zich verslikt in de verbouwing van het hotel (heropening is nu gepland in 2024) en de bouw van dure appartementen. Van Tanja Rakhou, Michel Kappen en Wouter Bruins is dit jaar weinig nieuws vernomen.
Bestuurders top 25
Ook voor de bestuurders gebruiken we dit jaar de meetlat met kwaliteiten als gedrevenheid, doorzettingsvermogen, betrouwbaarheid en bereidheid om risico’s te nemen. Dus staat dit jaar de voorman van een eeuwenoud, oer-Hollands bestuur op de eerste plek namelijk dijkgraaf van het Hoogheemraadschap van Rijnland Rogier van der Sande. Een liberaal met een groot netwerk die zorgt dat miljoenen Hollanders droge voeten houden. Van der Sande trad dit jaar naar voren toen hij bij het gemaal van Gouda met emmertjes water aangaf hoe groot het zoetwatertekort in west-Nederland is. Rijnland zoekt naar oplossingen want zoet water is voor iedereen van groot belang. Tegelijkertijd moet dat zoete water in 2027 veel schoner zijn dan nu. Water vasthouden en afvoeren (onder meer naar de recent in gebruik genomen piekberging in de Haarlemmermeer) is een ingewikkelde zaak waarvoor de komende jaren veel geld moet worden uitgetrokken. Aan de dijkgraaf de taak om dit alles in goede banen te leiden.
Op de tweede plek de Leidse wethouder Ashley North. Wethouder parkeren die druk bezig is al het staal de stad uit te krijgen. Stadsbezoekers moeten maar een parkeergarage zoeken want op straat parkeren is alleen nog voor vergunninghouders. Hij scoorde in een enquête van het Centrummanagement een 3,6, bezoekers en bewoners gaven het gemeentelijke beleid een 4,3. Ook tegen het parkeerbeleid in buiten het centrum gelegen wijken is veel protest. Maar eerlijk is eerlijk, Ashley North krijgt het bestuurlijk wel voor elkaar. Hij gaat voor het leefbaar houden van de stad door lopen en fietsen te stimuleren en het klimaatbestendiger maken van de stad door meer groen. En dan past hij ook nog eens op de gemeentekas. Een wethouder die zijn nek durft uit te steken, vasthoudend en gedreven is. Nu die overtuigingskracht zeker richting ondernemers nog wat verbeteren. Op de derde plek Hester Bijl en Annetje Ottow van de Leidse Universiteit, een belangrijke speler in de stad. Eerder prezen we het duo omdat ze de plannen voor het Doelencomplex durfden bij te sturen maar de laatste tijd komt de universiteit toch ook vaak in het nieuws met incidenten. Daar moet het bestuurlijke duo wat fermer in optreden. Dat ze het veel besproken schilderij van Rein Dool een prominentere plek geven, is een eerste aanzet.
Veel nieuwkomers
Op deze lijst van 2023 staan veel nieuwkomers. De hoogst genoteerde is Dietmar Pilz, hoofd van ESTEC in Noordwijk (7). Het Europese ruimtevaartcomplex is een belangrijke aanjager en nieuwe pijler voor de regionale economie. Zonder de aanwezigheid van ESTEC zouden sommige bedrijven wellicht toch een andere vestigingsplek hebben gekozen. ESTEC viert volgend jaar het 60-jarig bestaan. Weliswaar zet de Europese organisatie zich niet in voor regionale clubs en organisaties maar datzelfde zie je ook bij veel biosciencebedrijven. Ook een nieuwkomer is Robert Strijk, een oude bekende in de Leidse politiek (12). Hij was centrummanager en D66-wethouder maar vertoefde de laatste jaren in Zwijndrecht en Utrecht. Strijk is terug in Leiden en bemoeide zich met het politieke wespennest in Noordwijk. Strijk bezwoer een crisis waardoor het college door kan en gewerkt wordt met een raadsagenda. Het gerucht gaat dat Strijk graag de plek van de vertrokken Henri Lenferink ambieert en daarom terug is in Leiden. We zetten hem vast op de lijst.
Gedreven is ook Wim Weijland, directeur van Rijksmuseum van Oudheden in Leiden (13). RMO heeft iedere keer weer aansprekende tentoonstellingen zoals de huidige expositie over het jaar 1000. Andere Leidse musea zijn er vast jaloers op. Nog een nieuwkomer is Maarten Prins, programmamanager van de Greenport Duin- en Bollenstreek (14). Hij moet de economie van de Bollenstreek een zet de goede richting in geven, een flinke klus waar hij moedig aan is begonnen. Dat er nieuwkomers als Marc Sandelowsky inmiddels directeur van Space Campus (15) en Marco Beijersbergen voorzitter van de Economic Board Duin- en Bollenstreek (17) zijn geworden, is ongetwijfeld een steun in de rug. Elles in ’t Veld als voorzitter van de Alphense VOA (16) heeft ook een plekje op de lijst. Ze doet het goed en is tegelijkertijd een succesvol eigenaar van Talba. Uit dezelfde plaats komt Anouk Noordermeer (20), een wethouder die volgens onze tipgevers, haar zaakjes uitstekend op orde heeft. Zij is druk bezig met een Regiodeal waarmee de gemeenten in de Duin- en Bollenstreek, Rijn- en Veenstreek en rond het tuinbouwgebied van Aalsmeer hun regio’s een oppepper willen geven. Gezamenlijk trekken ze hiervoor twintig miljoen uit maar door de Regiodeal kan daar flink wat rijksgeld bij komen.
Terug van weggeweest
Terug van weggeweest is Frieke Hurkmans, directeur Pieterskerk (23). Zij heeft de kerk door moeilijke coronatijden geleid. Samen met Henriëtte van Baalen, de Leidse advocaat en mediator, als voorzitter van de Raad van Toezicht van de Stichting Pieterskerk Leiden zit het bestuurlijk wel goed. Van Baalen heeft flink wat ervaring onder meer in de 3 October Vereeniging en als toezichthouder bij Naturalis. Ook Esther Peters is terug (24). Zij stopte een jaar geleden bij NL Space Campus, waar de sympathieke Sandelowsky inmiddels de eerste stenen gelegd ziet worden, en is begonnen als directeur Bio Science Park Leiden. Ze liet al van zich horen in de gemeenteraad van Oegstgeest waar de financiële bijdrage van Oegstgeest vanaf 2026 op de tocht staat. Op plek 25 staat Peter van der Velden, de interim-burgemeester van Leiden. Hij kondigde aan niet op de winkel te willen passen en liet (letterlijk) van zich horen tijdens Leidens Ontzet door een deuntje op zijn trompet mee te blazen. Sympathiek en ambitieus dus zijn plek is een aanmoediging.
Stijger
Niet nieuw maar wel gestegen is Gerard Mostert (9), de Katwijkse wethouder die zich onder mee bezighoudt met Valkenhorst maar ook met parkeren en mobiliteit. Geen bange wethouder die de strijd aanbindt met de autominnende Katwijkers, zijn grote criticaster Jaap Haasnoot maar ook minister Hugo de Jonge aanspreekt als het gaat over betaalbaar wonen. Ook Otto Jelsma van MBO Rijnland stijgt (11). Hij is voorstander van samenwerking met overheid en bedrijfsleven, op het gebied van nieuwe technologieën maar recent ook met Medisch Centrum Haaglanden. Ga zo door want vaklui zijn hard nodig. De commissaris van de koning Jaap Smit stijgt een plekje (6). De sympathieke Oegstgeestenaar heeft zijn pensioen aangekondigd. Er zijn tipgevers die betreuren dat hij zelfs geen aanzet voor gemeentelijke fusies heeft gedaan. Of dat er nu nog van komt, valt te betwijfelen maar Smit heeft nog een jaar. De Leidse wethouder Fleur Spijker stijgt niet heel hard op deze lijst (19). Zij lijkt de ondernemers in de rest van de stad te vergeten door allerlei bedrijventerrein te willen omturnen tot woonlocaties. Maar wie bouwt en onderhoudt straks de zaak als deze bedrijven geen plek meer hebben?
Gezakt, gelijk of eruit
Sommige bestuurders zakken op de lijst, blijven gelijk of verdwijnen. Flink gezakt is bijvoorbeeld Gedeputeerde van Verkeer Frederic Zevenbergen (22). Het project RijnlandRoute is vertraagd en verder ligt er niet heel veel nieuws op de plank. Recent liggen de plannen voor bereik-baarheid van de Bollenstreek weer op tafel maar verder is vooral gewerkt aan betere routes voor de bussen. Dat kan beter.
Douwe Biesma van het LUMC (5) zakt wat op de lijst. Weliswaar lopen er nog rechtszaken maar voorlopig lijkt Leiden de strijd voor de kinderhartcentra te hebben verloren. Hoe de recente samenvoeging van de teams voor kindercardiologie van Utrecht en Leiden uitpakt, moet nog blijken. Feit is dat het LUMC, net zoals de Universiteit Leiden, een factor van belang in de stad en regio. Ook eruit is natuurlijk Henri Lenferink, de langstzittende burgemeester die na twintig jaar Leiden heeft verruild voor een baan als waarnemend commissaris van de koning in Gelderland.
Ook Diederik Samson is uit de lijst nu zijn baas, Frans Timmermans, het Europese toneel heeft verlaten en zich in de verkiezingsstrijd in november heeft gemengd. Ook Samson bemoeit zich nog graag met Nederland dus wie weet zien we hem ook terugkeren. Jan Anthonie Bruijn, voorzitter Eerste Kamer, werd herkozen maar dat ging ook niet zonder tumult. Geen plek meer voor deze inwoner van Wassenaar. Ook Ida Haisma van het Bio Science Park Leiden is vertrokken en dus uit de lijst. En Onno Zwart, directeur Greenport Ontwikkelings Maatschappij, is flink gezakt. Hij werkt tegenwoordig deels bij het businesspark rond Lelystad Airport en heeft het bijltje rond de ontwikkeling van het glastuinbouwgebied Trappenberg-Kloosterschuur erbij neergegooid. Laila Driessen, burgemeester van Leiderdorp, gaat in november met pensioen en wordt opgevolgd door de tiktokkende Tjarda Struik. Dat is afwachten dus. Carla Breuer, burgemeester van Teylingen, is eveneens uit de lijst. Niet dat het haar portefeuille is maar hoe lang is Warmond nu al slecht bereikbaar? Jan Paternotte, fractievoorzitter van D66 in de Tweede Kamer is ook uit de lijst. De partij van de Leidenaar raakt, als de peilingen kloppen, heel wat invloed kwijt. Rutger Brouwer van Poppodium Gebr. De Nobel is uit de lijst. Daar hebben we te weinig van gezien. En Benjamin Martens, bestuursvoorzitter Libertas Leiden, is zijn plekje kwijt. Hij stormde vorig jaar de ranglijst binnen met zijn gewaagde plan om een einde te maken aan de inzet van zzp’ers in de zorg waardoor meer geld beschikbaar kwam voor het vaste personeel. Het is stil rond dit revolutionaire plan.
