Een tunnelboormachine van honderd meter lang begint deze zomer aan een 2,5 kilometer lange tocht door de bodem van Voorschoten. De komende weken wordt de in Duitsland geproduceerde machine in elkaar gezet in een gigantische bouwput vlak langs de rijksweg A4. Daar verdwijnt de boormachine met een diameter van elf meter in de zompige klei om pas bij de A44 weer boven te komen. Na een tweede trip zijn de tunnelbuizen voor de nieuwe Rijnlandroute klaar. De nieuwe weg, de N434, moet eind 2022 open worden gesteld voor het verkeer.
TEKST ROZA VAN DER VEER
Vrijdagmorgen negen uur. De spits is voorbij. Google Maps laat alleen nog een flinke file zien op de A44 richting Wasse-naar. Vanuit de Bollenstreek kan op de Churchilllaan in Leiden worden doorge-reden. Een enkel oranjerood streepje op de digitale kaart verraadt precies waar verschillende verkeerslichten op deze doorgaande route door Leiden staan. Het is voorjaar en de meeste pleziervaartuigen liggen nog in de jachthavens. Dat scheelt in het aantal keren dat de Lammebrug over het Rijn-Schiekanaal openstaat met meestal een fikse rij auto’s op de Voor-schoterweg én Churchilllaan tot gevolg. Dat is vanmorgen gelukkig niet het geval. De trip vanuit de Bollenstreek naar het bouwterrein van de Rijnlandroute kost vandaag maar 18 minuten, is de voor-spelling. Het lijkt allemaal te kloppen tot het laatste verkeerslicht op de Churchill-laan. Daar springt het verkeerslicht minstens vijf keer op rood voordat eindelijk de Voorschoterweg kan worden opgedraaid. Een tijdsverlies van zeker vijf minuten en vooral heel veel ergernis. Want waarom staat dat verkeerslicht vanuit Voorschoten zo lang op groen?
Tunnelboor S-1133
Met de aanleg van de Rijnlandroute komt een einde aan deze ergernis en vertra-gingen. Straks rijd je door een 2,5 kilometer lange ondergrondse tunnel van twee keer twee rijbanen in een keer van en naar de rijkswegen A44 en A4. Over deze weg begonnen de eerste serieuze besprekingen in 2005 waarna pas in 2017 het startsein werd gegeven. Nu wordt aan beide kanten van de tunnel hard gewerkt om de aansluitingen met de twee rijks-wegen klaar te maken. Pal op de grens van Leiden/Voorschoten ligt een enorme bouwput waar eind april de tunnelboor-machine met de naam S-1133 arriveert en wordt opgebouwd. Deze kolos van honderd meter lang en met een boorkop met een diameter van elf meter graaft en legt straks tot twintig meter diep de tunnelbuizen voor de nieuwe weg. De boormachine gaat onder het eeuwenoude landgoed Berbice, de zilverfabriek, het Rijn-Schiekanaal, hoogspanningsmasten, een waterleiding en de spoorlijn Amsterdam-Den Haag door. De 450.000 kuub zand die straks overtollig is, wordt via een speciaal buizenstelsel afgevoerd naar de Meeslouwerplas in Leidschen-dam. Deze 35 meter diepe zandwinplas moet worden opgevuld omdat de oevers dreigen in te storten.
Hofvliet
Terug naar de bouwplaats vlakbij de A4. Via de Hofvlietweg kom je vlak in de buurt van de negentien meter diepe bouwput waar de in Duitsland gemaakte tunnelboormachine in elkaar wordt gezet. Tegen een hoge betonnen wand worden een ronde buis gemaakt waar straks de boormachine aan het werk gaat. Een ingewikkelde klus want de waterdruk is op 19 meter diepte groot. Voorkomen moet worden dat zodra de boorkoop door het speciale beton gaat, de bouwplaats onder water loopt. De andere kant van de bouwput loopt omhoog, richting A4. Daar komt straks het verdiept aangelegde deel van de Rijnlandroute dat via een nieuw knooppunt Hofvliet wordt aangesloten op de bestaande rijksweg. Om de fly-overs van dat nieuwe knooppunt te maken, is de A4 tijdelijk een eind naar het oosten opgeschoven zodat het overgrote deel van de pijlers op het vrijgekomen terrein kunnen worden gemaakt.
Straks verschuift de A4 weer terug zodat de andere brugpijlers kunnen worden gebouwd. De Meerburgerwatering én de poldermolen Zelden van Passe blijven zo behouden terwijl het verkeer veilig van en naar de A4, die tot aan de N14 straks twee keer vier in plaats van drie rijbanen krijgt, kan rijden. Tegelijk met deze werkzaamheden wordt het Lammen-schansplein in Leiden verbeterd en de Europaweg tussen dit plein en de A4 verbreed. De Trekvlietbrug wordt vervangen door een hoger exemplaar die niet meer open kan. De Lammebrug kan nog wel open maar dat hoeft minder vaak want ook hier komt een nieuwe bredere brug die 2,5 meter hoger wordt. Bijko-mend voordeel is dat verkeer van en naar de Vrouwenweg en Europaweg straks onder deze brug kan doorrijden waardoor oversteken niet meer nodig is. Ook dat scheelt opstoppingen op de route van en naar de rijksweg A4.
Trekpalen
Op dit moment wordt vooral nog gewerkt langs de A4 én in de verdiept aangelegde bouwplaats. Daar zijn de voorbereidingen voor de komst van de tunnelboormachine in volle gang. Ruud van Wijk van Comol5, een internationale samenwerk-ing van de TBI bedrijven Mobilis en CroonWolter&Dros, Vinci Construction Grands Projects en DIMCO, geeft uitleg. Hij wijst naar de palen die uit het beton in de startschacht omhoog steken. “Dat zijn trekpalen. De tunnelbak van de toerit en het verdiepte gedeelte van de N434 komt eigenlijk in het water te liggen. Om te voorkomen dat de bak komt bovendrijven, gebruiken we zogeheten trekpalen, stalen palen die met grout worden geïnjecteerd en ankers naar de zijkant hebben. Ze gaan tot vijftig meter diep en zetten de tunnel-bak vast. Zo hef je de Wet van Archime-des op.’’ De trekpalen voorkomen dat de tunnelbak van zes tot zeven meter dik beton zou moeten worden gemaakt, een oplossing die veel duurder zou uitvallen dan de honderden trekpalen. De tunnel zelf heeft overigens geen trekpalen nodig want hiervoor is de bovendruk van de grond erboven voldoende. “Dat wordt zorgvuldig berekend. Je mag straks op het tracé ook geen parkeergarage bouwen of een privézwembad. Dat zou te veel druk geven. Met de grondeigenaren zijn hierover afspraken gemaakt’’, aldus Van Wijk.
Slinger van wc-rolletjes
De tunnelboormachine die per boot naar Schiedam wordt gevaren en vervolgens tijdens de rustige nachturen over de weg in delen naar de bouwplaats wordt vervoerd, wordt ter plekke in elkaar gezet. De bedoeling is dat op 28 april kan worden begonnen met de opbouw. Eind juni gaat de boormachine aan het werk om pas in november/december ter hoogte van de Leidse Stevenshof weer boven de grond te komen. Dit werk gaat 24 uur per dag, zeven dagen in de week door. Hiervoor zijn vijf werkploegen samen-gesteld zodat elke dag ongeveer 14 meter kan worden afgelegd. De boormachine hoeft weliswaar niet door een harde ondergrond maar er moet wel heel veel grond worden afgevoerd. Dat wordt in de tunnelboormachine vermengd met bentoniet, een bijzonder kleisoort. Zo wordt een smeuïge substantie gevormd dat in een speciale installatie weer wordt gescheiden van gewone grond dat naar de Meeslouwerplas kan. De machine plaatst ook gelijk betonnen delen van 40 cm dik. Zeven stuks vormen samen een ring met een diameter van 9,7 meter aan de binnenkant en 10,59 aan de buitenkant. In totaal zijn 15.680 van deze segmenten nodig die met elkaar 2.240 ringen maken. “Vergelijk het maar wc-rolletjes die als een slinger aan elkaar worden gezet’’, aldus Thomas Schubert, bij Comol5 verantwoordelijk voor het tunnelboorproject.
Ommedijk
Na enkele maanden graafwerk komt de S-1133 straks bij de Leidse Stevenswijk, ter hoogte van de Gerda Brautigamsingel, weer naar boven. De tunnelboormachine gaat over de weg terug naar de startschacht voor de tweede tunnelbuis. De Rijnlandroute gaat vervolgens verdiept verder richting de A44 met nog een aquaduct ter hoogte van de Veenwatering. Bij rijksweg A44 wordt op dit moment ook al hard gewerkt aan de aansluiting van de N434. Ook hier komt een nieuw knooppunt met de naam Ommedijk waarvoor de afrit Leiden-Zuid vervalt. Verkeer naar Leiden moet straks over een verbrede A44 (hier krijgt deze rijksweg twee keer vier rijbanen) de snelweg verlaten bij de huidige Plesmanlaan. Ook deze kruising gaat op de schop want hier komt ook de aansluiting met de verbrede, gedeeltelijk verdiept aangelegde, Tjalmaweg (twee keer twee rijbanen) richting Katwijk. Om die reden komt naast de bestaande Torenvlietbrug over de Oude Rijn een tweede, nieuwe, brug.
Tijdwinst
Pas als alle werkzaamheden eind 2022 klaar zijn, hoeft de automobilist die van de A4 naar de A44 wil of viceversa, niet langer te kiezen tussen een trip over de rijkelijk met verkeerslichten en snelheidsmeters voorziene Churchilllaan of een route door Wassenaar richting N14 of A12 met dezelfde tijdrovende voorzieningen. Volgens de berekeningen van de verkeersdeskundigen scheelt dat tientallen minuten aan reistijd. Dat is winst voor het bedrijfsleven, voor de forenzen in de ochtendspits en de inwoners langs de doorgaande routes in Leiden en Wassenaar. Zij zijn straks verlost van de lange stoet auto’s door hun woonwijken.
S-1133
De tunnelboormachine S-1133 is exact 102 meter lang, weegt 250 ton, heeft een schild met een diameter van elf meter. De tunnelboormachine is gebouwd door Herrenknecht in Zuid-Duitsland, in het plaatsje Allmannsweier, vlak over de grens bij Straatsburg. Er is een prijsvraag uitgeschreven onder scholen om een naam voor de S-1133 te bedenken. Tot 24 april kan gekozen worden uit de namen Gaia, Louise en OliViA.
Fietsers
De RijnlandRoute is niet alleen prettig voor automobilisten. Er is ook rekening gehouden met de fietsers. Zo komt langs de verbrede Tjalmaweg in Katwijk een speciale snelfietsroute van Leiden naar Katwijk. Het pad komt in een nieuwe parkstrook. Ook bij knooppunt Ommedijk bij de A44 komt een speciale fietspassage die ook door fauna kan worden gebruikt. Bij het Leidse Lammenschansplein worden eveneens nieuwe fietsroutes gemaakt.
Tijdwinst
De officiële berekeningen over de effecten van de aanleg van de RijnlandRoute geven aan dat de gemiddelde reistijd tijdens de avondspits van Katwijk naar de A4, richting Den Haag, nu 66 minuten is. Na realisatie van de RijnlandRoute is de verwachting dat dit gemiddeld 9 minuten wordt. De gemiddelde reistijd tijdens de ochtendspits van de A4 Noord (Amsterdam) naar Katwijk is nu 44 minuten. Na realisatie van de RijnlandRoute is de verwachting dat dit gemiddeld 18 minuten wordt.
Boskalis aan de slag met Tjalmaweg
De huidige Ir. G. Tjalmaweg is een belangrijk onderdeel van de RijnlandRoute. Deze bestaande weg van Leiden naar Katwijk wordt verbreed en gedeeltelijk verdiept aangelegd. De weg krijgt twee nieuwe ongelijkvloerse kruisingen om de nieuwbouwwijk Valkenburg te ontsluiten. De Torenvlietbrug wordt verbreed, er komt een rotonde bij de Torenvlietslaan en er komt een parkstrook met snelfietsroute langs de N206 aan de Katwijkse kant. Het is de bedoeling dat deze werkzaamheden met een waarde van 100 miljoen euro door Boskalis worden verricht. Begin april heeft de provincie Zuid-Holland besloten het werk aan dit bouwbedrijf te gunnen. Het Katwijkse deel van de RijnlandRoute moet rond 2022 klaar zijn. De werkzaamheden aan de N434 zijn al in volle gang. Alleen de aanbesteding voor het werk rond de Europaweg in Leiden moet nog worden aanbesteed.
Meer weten over RijnlandRoute?
Bij de bouwplek langs de A4 is een informatiecentrum waar je allerlei informatie over de nieuwe N434 en alle werkzaamheden kunt krijgen. Hier zie je de nieuwe weg uitgetekend, kun je een digitaal ritje door de tunnel maken, vind je informatie over het verkeer maar ook hoe rekening wordt gehouden met de natuur. Ook de archeologische vondsten langs het tracé zoals de Romeinse fibula, een pot en een kam zijn hier tentoongesteld. Vanaf een speciaal uitkijkpunt heb je goed zicht op de startschacht waar de tunnelboormachine wordt opgebouwd.
Het informatiecentrum is open op woensdag, vrijdag en zaterdag van 11 tot 15 uur. Tijdens de dag van de bouw (15 juni) is er een speciaal programma.
