De verkiezing van Donald Trump tot nieuwe president van de Verenigde Staten zorgde voor een regelrechte aardschok. Uitspraken over een muur langs de grens met Mexico, minder geld voor Europese verdediging en het opzeggen van handels- en klimaatverdragen, vielen onder meer in Europa niet in goede aarde. Tegelijkertijd is het op de aandelenbeurzen wereldwijd feest in afwachting van de aangekondigde investeringen in de door achterstallig onderhoud geteisterde infrastructuur van de VS. Hoe ziet het bedrijfsleven in de regio Rijnland de toekomst met president Trump? Een aardverschuiving of slechts een rimpeling in de vijver? Rijnstreek Business peilde de stemming.
TEKST ROZA VAN DER VEER
VNO/NCW: Dubbel
Jan Versteegh, voorzitter van VNO/ NCW Rijnland, werd woensdag 9 november wakker met ‘dus toch’ gevoel. “We waren net in New York geweest waar we onder meer een lezing van Derk Jan Eppink hadden bijgewoond met als titel ‘Waarom Trump toch kan winnen?’ Achteraf een visionaire lezing want op 8 november werd dit hele verhaal waarheid.’’
De VNO/NCW-voorzitter is volgens eigen zeggen dubbel over het aantreden van Trump als president. Het protectionisme en de afkeer van Trump van handelsverdragen is volgens hem geen goede zaak voor de economie. Maar de aankondiging van grote investeringen in de Amerikaanse infrastructuur kan zorgen voor groei van de wereldeconomie. “De Verenigde Staten zijn nog steeds de motor van de wereldeconomie. Als die op gang komt, merken we dat in onze regio ook. Denk aan de bloemen- en de bollensector die flink naar de VS exporteren.’’ Daar staat tegenover dat door de investeringen van Trump het onder Barack Obama geslonken begrotingstekort van de VS opnieuw flink kan toenemen. Dat kan op de langere termijn weer tot negatieve gevolgen leiden zoals inflatie en rentestijgingen. “Er was nu al wat paniek omdat de rente minimaal steeg.’’
Versteegh is meer bezorgd over de klimaatverdragen die Trump niet wilnakomen. “Daar gaan we allemaal last van hebben. Voor mij is dat de gevaarlijkste kant van het presidentschap van Trump.’’ Tegelijkertijd heeft hij twijfels of Trump gaat uitvoeren wat hij allemaal tijdens de verkiezingen heeft gezegd. “Al direct na de verkiezingsuitslag werd de toon aanzienlijk milder. Maar aan de andere kant: hij heeft natuurlijk wel een Republikeins Congres en een in meerderheid Republikeins Hooggerechtshof die minder snel zullen dwarsliggen, zoals bij Obama wel het geval was. Alle lichten staan voor hem op groen maar het blijft toch een beetje koffiedik kijken.’’
KAVB: Banden blijven
André Hoogendijk, adjunct-directeur van KAVB, heeft de Amerikaanse verkiezingen nauwgezet gevolgd. “Ik ben Amerikanist van opleiding en hield de Amerikaanse media goed in de gaten. Iedereen ging ervan uit dat Clinton een voorsprong had maar Trump had nog een kans van 1 op 3. Het was woensdagochtend een kleine verrassing toen hij toch bleek te hebben gewonnen. Daar werd ik niet vrolijk van.’’
Hoogendijk verwacht niet dat de verkiezing van Trump effect heeft op de bollensector. De VS zijn de belangrijkste handelspartner voor de sector, Er worden al meer dan honderd jaar bollen naar de overkant van de oceaan geëxporteerd. De contacten zijn nauw. Zo heeft het Amerikaanse ministerie van landbouw mensen in Hillegom zitten die met de sector samenwerken. “Die banden zijn prettig en ik verwacht niet dat daar verandering in komt. Ook niet als Trump een handelsverdrag als TTIP opzegt, zoals hij heeft aangekondigd. We hebben al heel goede afspraken.’’
De bollensector is gebaat bij vrede, stabiliteit en een groeiende wereldeconomie. “De economie trekt aan en het gaat beter in de bollensector. Trump wordt door veel Nederlanders gezien als een rare kerel die je moeilijk kunt inschatten. Het staat vast dat hij veel zakelijke belangen heeft en hij zal echt niet overal ruzie gaan maken.’’
FloraHolland: Koffiedik
De woordvoerder van FloraHolland durft geen uitspraak te doen over welke kant het opgaat met Donald Trump als president. “We zien dat de Amerikaanse vraag naar bloemen, vooral tulpen en hortensia’s, toeneemt. Het is lastig om te zeggen of de verkiezing van Trump daar effect op gaat hebben en wat de gevolgen zijn voor de regionale economie. Op dit moment zijn er geen handelsbelemmeringen. De toekomst moet uitwijzen of dat zo blijft. Het is echt koffiedik kijken.’’
Grand Hotel Huis ter Duin: Kansen
Stephan Stokkermans, directeur van Grand Hotel Huis ter Duin denkt dat Trump gematigder wordt nu hij aan de macht komt. “Het is een zakenman die tegen het establishment heeft geschopt. Ik verwacht nu dat nu hij handelt als een zakenman en gaat voor toegevoegde waarde. Als hij zorgt dat de onder Obama ingezette economische groei bij grotere delen van de bevolking terecht komen dan zie ik wel kansen.’’ Of dat positief uitpakt voor de regionale economie in Leiden/ Bollenstreek durft hij niet te zeggen. “Ik zie geen spectaculaire stijging. Misschien dat een multinational nu sneller een congres in de VS houdt maar na een paar keer willen de andere vestigingen dan toch ook aan bod komen. Misschien is er even een golf naar beneden maar dat wordt later wel weer goedgemaakt.’’
Estec: Samenwerking blijft
Bij Estec in Noordwijk is de verkiezing van Trump met grote interesse gevolgd. Logisch want ESA/Estec werkt op verschillende projecten nauw samen met de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. “Al veertig jaar’’, benadrukt woordvoerder Juan de Dalmau, hoofd communicatie bij Estec Noordwijk. “Veel van onze samenwerkingscontracten beslaan meerdere jaren. Denk aan het astronautenprogramma en het International Space Station. Ook voor de ontwikkeling van het nieuwe transportsysteem met de capsule Orion werken we samen. ESA levert hiervoor veel apparatuur. Nog een voorbeeld is de James Webb Space Telescope, de opvolger van de Hubble, die in 2017 wordt gelanceerd vanuit Frans-Guyana. Dat zijn allemaal langlopende afspraken die doorlopen bij de wisseling van een nieuwe president.’’Hij wijst erop dat recent door de Europese Commissie en de Europese Space Agency het programma voor de Europese ruimtevaart is vastgelegd. In december wordt een beslissing genomen over de investering van elf miljard in de ruimtevaart. “Dat heeft zeker effect op de economie, ook in de regio. Voor ons zijn dat belangrijke beslissingen en die worden allemaal in Europa genomen.’’
Smitsloo Groep: Zegen
Menno Smitsloo, directeur Smitsloo Groep, denkt dat de verkiezing van Donald Trump wel eens een zegen voor de wereld kan betekenen. “Hij heeft in ieder geval bewezen de mensen in hun onderbuikgevoelens te begrijpen. Wat tijdens de verkiezingen als clownesk overkwam, heeft immers gewerkt. Natuurlijk kan hij het nooit zo hard spelen als hij blufte. Daarvoor kijken er te veel mensen mee. Wel is hij duidelijk in wat hij niet meer wil: eindelijk ‘no nonsens’ taal in plaats van dat Hillary/Obama-gezever.’’ Smitsloo constateert dat veel mensen bang zijn voor de gevolgen van Trumps verkiezing voor de veiligheid maar volgens hem moeten ze dat pas zijn als er geen gevolg wordt gegeven aan wat Trump over de Navo zegt. “Amerika betaalt 73 procent van de Navo. Wij hebben het gros van ons verdedigingsmaterieel verkwanseld en verwachten bij narigheid dat Amerika het oplost. Nu voelen we ons hopelijk verplicht om ons leger zo snel mogelijk te versterken. Als we dat niet doen, spelen we Poetin in de kaart.’’
Smitsloo wijst erop dat meer geld naar defensie goed kan uitpakken voor de regionale economie. “Productie van het helaas benodigde oorlogstuig is grote business. Diverse organisaties binnen onze regio zijn wereldwijde spelers in het ontwerp en de vervaardiging van defensietechnologie. Veel toeleveringsbedrijven profiteren daar ook weer van.’’ Ook het opheffen van handelsverdragen zoals Trump heeft gezegd, kan voordelen bieden. “Amerika is het tweede land waarnaar wij exporteren. Zij zijn vele malen groter dan wij en wij kunnen dus gemakkelijk slachtoffer worden van niet door ons in de hand te houden koerswisselingen. ‘Vrijheid blijheid’ is beter. We zoeken (mede door de historie) elkaar toch wel in vertrouwen op.’’
Dat de rente mogelijk stijgt, is voor de vastgoedsector geen ramp, aldus de Oegstgeestenaar. “ Dat brengt normaal gesproken een toenemende inflatie met zich mee. Dat is nodig om te investeren in deugdelijke instandhouding én steeds meer verplichte verduurzaming. Wanneer Trump met verstand de dollars laat rollen voor grote investeringen, zorgt dat voor vooruitgang en aanzien voor de Verenigde Staten.’’
Brancheorganisatie zuivelhandel GemZu: Eigen kracht
Jan Kos, voorzitter van de afdeling kaas van GemZu en algemeen directeur van Vandersterre Groep uit Bodegraven, ligt niet wakker van de verkiezing van Trump. “Nederland produceert wekelijks 14 miljoen kilo kaas. Daarvan gaat twee procent van de Verenigde Staten. Amerikanen houden namelijk van de smaakvolle Nederlandse kaas. Vooral de oudere kaas en de kruidenkaas zijn daar in trek. Mocht die markt wegvallen dan kunnen we dat opvangen. Het sluiten van de grenzen van Rusland was twee jaar geleden een veel grotere klap want daar ging 8 procent van de kaas heen.’’
Als Trump handelsverdragen ter discussie gaat stellen, verwacht Kos niet gelijk dat dit over de import van kaas gaat. “Dat zal vooral sectoren treffen waardoor in de VS werkgelegenheid is verdwenen zoals de autoindustrie in Azië. Dat is echt een doorn in het oog. Amerika heeft zelf een grote kaasindustie en die paar Nederlandse kazen zijn op het grote geheel verwaarloosbaar. Kaas zit echt niet in Trumps vizier.’’
Volgens hem kan het opzeggen van handelsverdragen juist leiden tot nieuwe exportwegen, ook voor de kaasbedrijven in de regio Rijnland. “Als al het oude in de ijskast gaat, ligt het handelsspel weer open. In een nieuwe setting heb je nieuwe mogelijkheden. Misschien is de verkiezing van Trump die zich toch vooral zakelijk zal opstellen, uiteindelijk positief.’’
Hij vindt dat het bedrijfsleven moet uitgaan van de eigen kracht. “Maak je maar niet te druk over zaken die je toch niet kunt beïnvloeden. Je ziet het aan de beurskoersen die eerst daalden en vervolgens stijgen. Iedereen is weer met twee benen op de grond.’
